Behandeling van het Nederlands overheidspensioen door de Duitse fiscus

Een wat overschaduwd aspect van het nieuwe belastingverdrag met Duitsland is de behandeling van inwoners van Duitsland met een Nederlands overheidspensioen. In weerwil van de titel van dit artikel is er niet echt een “Duitse fiscus”. Belastingaangiftes worden behandeld door plaatselijke belastingkantoren, die vrij autonoom zijn in het interpreteren van de regels. Dit leidt tot uiteenlopende behandeling van dezelfde soort aangiftes. Hierover gaat de volgende tekst.

Pensioen is niet pensioen

Voor binnenlands belastingplichtigen van Nederland bestaat er geen praktisch verschil tussen de pensioenen. Anders is dat het geval voor buitenlands belastingplichtigen. In de eerste plaats wordt onderscheid gemaakt tussen privaatrechtelijke pensioenen, ook bedrijfspensioenen genoemd, en publiekrechtelijke pensioenen, de staats- of overheidspensioenen. Per belastingverdrag wordt vastgesteld welk pensioen in welk land (kasstaat of woonland) belast wordt. In Nederland wordt het overheidspensioen meestal door het ABP uitgekeerd. Dat wil niet zeggen dat elk ABP pensioen een overheidspensioen is. Soms is een deel van het ABP pensioen privaatrechtelijk. Een voorbeeld daarvan is onderwijzend personeel dat zowel overheids- als bedrijfspensioen kan opbouwen, afhankelijk van de rechtspositie van de werkgever. In geval van twijfel kan men bij het ABP navraag doen naar de samenstelling van het pensioen.

Dan is er verschil tussen het fiscaal behandelen van de pensioenopbouw. In Nederland wordt de pensioenopbouw “fiscaal gefaciliteerd”, dat wil zeggen dat zowel het werkgevers- als het werknemersdeel van de pensioenpremie niet tot het belastbaar inkomen behoort. Gedurende de opbouwfase wordt er dus geen inkomstenbelasting op de premie geheven. In landen die de pensioenopbouw niet fiscaal faciliteren, zoals Duitsland tot 2005, wordt de pensioenuitkering slechts gedeeltelijk belast. Het huidige beleid van de Nederlandse regering is ernaar te streven, dat alle in Nederland fiscaal gefaciliteerde pensioenen in Nederland worden belast. Inwoners van Duitsland met een Nederlands bedrijfspensioen hebben in het verleden kunnen profiteren van beide voordelen: fiscaal gefaciliteerde opbouw in Nederland en een beperkte belastingheffing in Duitsland. Indien het totaal van inkomsten boven de 15.000 € grens ligt is daar met het nieuwe belastingverdrag, waarbij deze nieuwe Nederlandse strategie is toegepast, tamelijk abrupt een eind aan gekomen.

Het Nederlands overheidspensioen in het nieuwe verdrag

Onder het oude verdrag was zowel voor het overheidspensioen als de AOW het heffingsrecht voor de inkomstenbelasting aan Nederland toegewezen. Lijfrentes en veelal ook het inkomen uit vermogen waren in Duitsland belast.

In het nieuwe verdrag blijft het overheidspensioen in Nederland belast. Uitzondering op deze bepaling vormt de Duitse nationaliteit. Indien men deze bezit is ook het Nederlands overheidspensioen in Duitsland belast.

Indien het totaal van de andere pensioenen, waaronder sociale zekerheidsuitkeringen zoals de AOW, eventuele bedrijfspensioenen en lijfrentes, meer is dan 15.000 € worden al deze inkomensbestanddelen eveneens in Nederland belast, is het minder in Duitsland. Voor veel in Duitsland wonende Nederlanders met overheidspensioen betekent het nieuwe verdrag dat andere pensioenen, waaronder de AOW, nu in Duitsland belast worden in plaats van in Nederland. Het Nederlands overheidspensioen is in Duitsland vrijgesteld “met progressievoorbehoud”. Dat houdt in dat er weliswaar geen belasting over wordt geheven, maar dat het wel meetelt bij het bepalen van het percentage dat de Duitse fiscus toepast bij de belastingheffing over de overige componenten (AOW, lijfrente, inkomen uit vermogen). Hoe dat percentage precies berekend wordt blijft hier buiten beschouwing. Aangezien Duitsland, net als Nederland, een progressief systeem hanteert is het duidelijk dat een hoog meeberekend Nederlands overheidspensioen leidt tot een hoog belastingpercentage. Het gedeelte van het Nederlandse overheidspensioen dat in de Duitse belastingheffing betrokken wordt is afgeleid van de Duitse belastingheffing over pensioenen.

Belastingheffing over Duitse pensioenen

In Duitsland werden bedrijfspensioenen tot 2005 niet “fiscaal gefaciliteerd”, waardoor de pensioenuitkering slechts voor een deel wordt belast. Het deel van het pensioen waarover in Duitsland belasting moet worden betaald heet “Ertragsanteil”, een percentage van de pensioenuitkering. Het Ertragsanteil wordt vastgesteld aan de hand van de pensioengerechtigde leeftijd. De betreffende tabel wordt periodiek bijgewerkt. Een voorbeeld is als bijlage 1 opgenomen. Overheidspensioenen worden in Duitsland geheel belast. Reden daarvoor is dat Duitse ambtenaren in de opbouwfase geen pensioenpremie betalen.

In 2005 trad een wijziging in de Duitse belastingwet in werking. Deze houdt in dat over een periode van 35 jaar de pensioenopbouw stapsgewijs fiscaal gefaciliteerd wordt. Dat houdt tevens in, dat vanaf 2005 per jaar 2% meer van de pensioenuitkering bij de belastingheffing betrokken wordt. Wie in 2005 op 65-jarige leeftijd met pensioen ging en een bedrijfspensioen ontving, moet conform de bijgevoegde tabel over 18% daarvan belasting betalen. Wie een jaar later, ook op 65-jarige leeftijd, pensioengerechtigd werd, betaalt over 20% van het pensioen belasting, etc. Ook deze ontwikkeling heeft invloed op het toepassen van het progressievoorbehoud.

Het Nederlandse overheidspensioen: overheids- of bedrijfspensioen?

Bij de behandeling van het nieuwe belastingverdrag in de Eerste Kamer heeft toenmalig staatssecretaris Wiebes in zijn rekenvoorbeelden het Nederlands overheidspensioen voor het progressievoorbehoud met 18% meegerekend. Het Ertraganteil dus, voorbehouden aan bedrijfspensioenen. Dat is opmerkelijk, want in 2012 is een procedure van onderling overleg (“Verständigungsverfahren”) tussen beide landen gevoerd. Reden daarvoor was dat het ABP geen overheidsinstelling is, wat voor sommige Duitse belastingambtenaren aanleiding was te veronderstellen dat het ABP-pensioen geen overheidspensioen, maar een bedrijfspensioen zou zijn en dus (onder het toenmalig belastingverdrag) belastbaar in Duitsland. De uitslag van de onderhandelingen was dat het ABP (overheids)pensioen als publiekrechtelijk pensioen te beschouwen is. In de meeste deelstaten wordt het ABP pensioen dan ook, in overeenstemming met de behandeling van Duitse overheidspensioenen, in zijn geheel bij de bepaling van het belastingpercentage meegenomen. Uitzondering is de deelstaat Noordrijn-Westfalen. Hier wordt het ABP pensioen voor het progressievoorbehoud als bedrijfspensioen beschouwd. Reden daarvoor is dat onderkend wordt dat Nederlands gepensioneerden voor de opbouw van het ABP pensioen premies hebben betaald. Helaas wordt hier nogal geheimzinnig over gedaan. Het GWO-team geeft telefonische informatie, schriftelijke informatie mag echter niet door hen, noch door de betrokken belastingkantoren, worden verstrekt.

Aangezien in Noordrijn-Westfalen, de deelstaat waar het merendeel van de Nederlandse emigranten wonen, het Ertragsanteil wordt toegepast is het zinvol, dit ook in de andere deelstaten proberen te bewerkstelligen. Het gaat niet alleen om het minder belasting betalen in Duitsland. Indien in het geheel geen belasting wordt betaald in Duitsland “kwalificeert” men voor de Nederlandse belastingen (uitzonderingsbepaling regeling kbb), wat extra voordelen kan opleveren. De in Duitsland gehanteerde belastingvrije voet maakt dit al snel mogelijk.

Hoe te verwerken in de belastingaangifte

De AOW, waarover belasting wordt betaald, wordt ingevuld op Anlage R. Het overheidspensioen wordt aangegeven op Anlage AUS. De berekening wordt doorgaans op een aparte bijlage gemaakt. Deze hoeft niet samen met de aangifte te worden ingeleverd, wel moet hij kunnen worden aangeboden wanneer ernaar gevraagd wordt. Het eindbedrag wordt opgenomen in de Anlage AUS. In bijlage 2 zijn enkele voorbeelden opgenomen.

In de belastingaanslag (“Steuerbescheid”) staat niet met zoveel woorden aangegeven of de opgave geaccepteerd is of niet. Dat vindt men in toelichting, de “Erläuterung zur Festsetzung“, in de alinea “Einkünfte, die nach einem DBA oder einem sonstigen zwischenstaatlichen Übereinkommen unter dem Vorbehalt der Einbeziehung bei der Berechnung der Einkommensteuer steuerfrei sind, wurden mit XXXX € in die Berechnung des Steuersatzes einbezogen (Progressionsvorbehalt, § 32b EstG)“. Indien XXXX het door u in Anlage AUS opgegeven bedrag is, is uw opgave geaccepteerd.

Mocht dat niet het geval zijn kunt u tegen de aanslag bezwaar aantekenen (“Einspruch einlegen”) bij uw belastingkantoor (“Finanzamt”). Daarvoor is vier weken tijd na ontvangst van de aanslag. Als argument kan gebruikt worden dat voor het Nederlandse pensioen, in tegenstelling tot het Duitse overheidspensioen, premies (“Rentenbeiträgen”) zijn betaald. Of dit bezwaar wordt toegekend is weer afhankelijk van het belastingkantoor. Tot nu toe is zowel van toekenning als van afwijzing sprake geweest. Uiteraard staat na het bezwaar de weg tot een beroep bij de rechter open (“Klage vorm Finanzgericht”).

Vragen over dit bericht kunnen met het contactformulier worden ingediend. Opmerkingen kunt u maken in het reactieveld hieronder. De auteur van dit bericht is VBNGB bestuurslid Roy Meijnderts.

Bijlage 1

Tabel Ertragsanteil.

P: pensioengerechtigde leeftijd,

E: Ertragsanteil in procenten

Bijlage 2

Voorbeelden berekening Anlage AUS

Voorbeeld 1.

Nederlands overheidspensioen: 30.000 €

Pensioengerechtigde leeftijd: 65 jaar (tabel: 18%)

Datum, ingang pensioen: 1 dec 2003 (voor 2005: geen bijtelling)

Verwervingskosten (vast bedrag: 102 €)

Berekening:

Voorbeeld 2.

Nederlands overheidspensioen: 30.000 €

Pensioengerechtigde leeftijd: 68 jaar (tabel: 16%)

Datum, ingang pensioen: 1 juli 2010 (5 jaar na 2005: 10% bijtelling)

Verwervingskosten (vast bedrag: 102 €)

Berekening: