35 012 Wijziging van de Kieswet en de Tijdelijke experimentenwet stembiljetten en centrale stemopneming ter vereenvoudiging van stemmen vanuit het buitenland en verlenging van de mogelijkheid tot experimenteren
Memorie van Toelichting
Daaruit:
2. Aanleiding en voorgeschiedenis
De regering wil het stemmen vanuit het buitenland voor de verkiezingen van de leden van de Tweede Kamer en van de leden van het Europees parlement makkelijker maken. Daartoe zijn de afgelopen jaren al verschillende maatregelen getroffen, te weten:
- Een permanente kiezersregistratie van niet-ingezetenen is per 1 april 2017 mogelijk gemaakt waardoor het niet meer nodig is om een registratieverzoek in te dienen voor elke afzonderlijke verkiezing;
- Op basis van de Experimentenwet zijn experimenten mogelijk gemaakt met het aanvragen van een vervangend briefstembewijs (het equivalent van de stempas voor de kiezers die vanuit het buitenland mogen stemmen) en met een nieuw model stembiljet dat per e-mail aan de kiezer kan worden gezonden. Bij de verkiezing van de Nederlandse leden van het Europees parlement op 22 mei 2014 en bij de verkiezing van de leden van de Tweede Kamer op 15 maart 2017 is hiermee succesvol geëxperimenteerd;
- Ondertekende registratieverzoeken en een kopie van het bewijs van Nederlanderschap kunnen ook ingescand worden en per e-mail worden verzonden naar de gemeente Den Haag en de Nederlandse vertegenwoordigingen in Aruba, Curaçao en Sint Maarten;
- De groep kiezers die vanuit het buitenland per brief kan stemmen is uitgebreid. Kiezers die in Nederland wonen, maar tijdelijk in het buitenland verblijven, konden voorheen alleen stemmen per brief als ze voor beroep of werkzaamheden langdurig in het buitenland verbleven. Inmiddels kan een kiezer die om andere redenen (zoals studie) langdurig in het buitenland verblijft ook per brief stemmen;
- Het vereiste dat het (brief)stembiljet alleen met rood kan worden ingevuld, is afgeschaft. Het stembiljet mag ook met zwart, blauw of groen worden ingevuld. Dit heeft er toe bijgedragen dat het aantal ongeldige stemmen is afgenomen.
In de evaluatie van de verkiezing van de leden van de Tweede Kamer van 15 maart 2017 1 heeft het kabinet geconstateerd dat er verdere maatregelen getroffen kunnen worden om te voorkomen dat stemmen van kiezers in het buitenland buiten beschouwing worden gelaten en om verder te faciliteren dat de stem van de kiezer op tijd wordt ontvangen door het briefstembureau.
3. Voorgestelde wijzigingen van de Kieswet
3.1. Maatregelen om het aantal ongeldige stemmen te verminderen
3.2. Briefstembureaus in grensgemeenten
3.3 Overige wijzigingen in verband met stemmen vanuit het buitenland
3.4. Onderzoek vervangend briefstembewijs en onderhandse volmacht
4. Voorgestelde verlenging van de Experimentenwet
De Experimentenwet loopt af per 1 januari 2021. Dat betekent dat alleen nog bij de verkiezing van de leden van het Europees parlement (23 mei 2019) door de kiezers in het buitenland met dit stembiljet gestemd kan worden. De wens leeft om ook bij de Tweede Kamerverkiezing van 2021 nog met het stembiljet te kunnen experimenteren. De reden daarvoor is dat, nu kiezers zich sinds 1 april 2017 kunnen registreren in de permanente registratie, het aantal nieuwe kiezers in het buitenland toeneemt. Deels betreft dat kiezers die aan de eerdere experimenten met het nieuwe stembiljet niet hebben deelgenomen. Gelet daarop is het verstandig om niet alleen bij de verkiezingen voor de leden van het Europees parlement in mei 2019 nog een keer te kunnen experimenteren, maar ook bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2021. De groep kiezers bij Tweede Kamerverkiezingen is ook groter dan de groep kiezers voor de verkiezingen voor de leden van het Europees parlement, omdat bij die laatste verkiezingen kiezers ook kunnen stemmen in het land waar ze wonen. Om die reden wordt voorgesteld de vervaldatum van de Experimentenwet te verlengen tot 1 januari 2022. Rekening houdend met het te doorlopen wetgevingstraject bij eventuele definitieve regeling in de Kieswet, wordt voorgesteld om de datum waarop een verslag over de doeltreffendheid en de effecten van de experimenten (en een standpunt inzake definitieve regeling in de Kieswet) naar de Staten-Generaal wordt gezonden vast te stellen op 1 januari 2020, zodat ten minste over de verkiezing van de leden van het Europees parlement in 2019 een evaluatieverslag wordt opgesteld.
5. Constitutionele aspecten
6. Administratieve en financiële lasten voor overheid en burger
7. Inwerkingtreding
Indien dit wetsvoorstel tot wet wordt verheven, zal het in werking treden op een bij koninklijk besluit te bepalen tijdstip. Het beoogde tijdstip van inwerkingtreding is 1 januari 2019, zodat de wijzigingen bij de eerstvolgende verkiezing van de leden van het Europees parlement kunnen worden toegepast.
8.Advies en consultatie
Zie ook deze recente Kamerbrief:
https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2018/10/15/kamerbrief-over-kiesrechtzaken
Het stemmen vanuit het buitenland
Tijdens het AO van 4 juli jl. hebben met name de Kamerleden Den Boer (D66) en Van der Molen (CDA) gevraagd om in beeld te brengen wat de ambities zijn om het stemmen vanuit het buitenland makkelijker te maken. Het lid Van der Molen vroeg daarenboven nog naar de uitvoering van de afspraak uit het regeerakkoord7 inhoudende dat het stemproces wordt aangepast zodat Nederlanders in het buitenland ook invloed krijgen op de verkiezing van de Eerste Kamer.
7 Vertrouwen in de toekomst: regeerakkoord 2017 – 2021, pagina 8
Het stemmen door Nederlanders vanuit het buitenland kent een aantal aspecten, te weten:
1. De registratie om te kunnen bepalen of een Nederlander kiesgerechtigd is en zo ja voor welke verkiezingen én om aan de contactgegevens te komen om de kiezer van de stembescheiden te kunnen voorzien;
2. Het tijdig toesturen van de stembescheiden zodat de kiezer zijn stem kan uitbrengen;
3. Het ontvangen van de stemmen en het tellen daarvan.
De afgelopen jaren is de wetgeving aangepast om op de eerste twee punten verbeteringen door te voeren. Zo is de registratie voor elke verkiezing afzonderlijk afgeschaft. Een eenmalige registratie volstaat nu en het registratieverzoek hoeft niet meer per post te worden gezonden aan de gemeente Den Haag, dat kan ook per mail.
De permanente registratie maakt het mogelijk om de geregistreerde kiezers eerder het briefstembewijs (de stempas voor de kiezers in het buitenland) toe te sturen. De Tijdelijke experimentenwet stembiljetten en centrale stemopneming biedt de juridische grondslag om het stembiljet, dat niet eerder dan circa 5 weken voor de dag van stemming beschikbaar kan zijn, per mail te sturen naar de kiezers. De combinatie van deze twee maatregelen maakt dat kiezers in het buitenland vanaf ca. 5 weken voor de dag van stemming hun stem kunnen uitbrengen. Daarmee zijn de knelpunten rond de registratie en het (tijdig) kunnen ontvangen van de stembescheiden grotendeels verholpen.
Ook knelpunten bij het uitbrengen van de stem worden aangepakt. Begin september is een wetsvoorstel bij uw Kamer ingediend waarin wordt geregeld dat kiezers gebruik kunnen maken van een eigen retourenveloppe. Nu mag alleen de voorgeschreven oranje enveloppe gebruikt worden. Dat leidt in de praktijk tot problemen. Kiezers kunnen namelijk de enveloppe kwijt zijn en in sommige landen geeft de oranje kleur problemen bij de postbezorging. Is de kiezer het briefstembewijs kwijt dan is er een wettelijke voorziening om een vervangend briefstembewijs te kunnen verstrekken. Dat kan nu echter alleen via de post. Met de gemeente Den Haag wordt onderzocht of in de toekomst het vervangende briefstembewijs ook per mail zou kunnen worden opgestuurd naar de kiezer. Ik hoop u in het voorjaar te kunnen informeren over de uitkomsten van dit onderzoek.
De stemmen van de kiezers in het buitenland moeten op tijd bij het briefstembureau aankomen om meegeteld te kunnen worden. In mijn brief van 15 juni jl. heb ik een wijziging van de Kieswet aangekondigd onder meer om het proces van de uitslagvaststelling opnieuw vorm te geven. Ik verwacht in dat wetsvoorstel ook meer tijd te kunnen inruimen om de stemmen uit het buitenland bij de briefstembureaus te krijgen zodat die stemmen nog kunnen worden meegeteld. In het wetsvoorstel dat de Kamer volgend jaar ontvangt zal dit verder worden uitgewerkt. In het wetsvoorstel dat recent bij uw Kamer is ingediend wordt mogelijk gemaakt dat de briefstembureaus in het buitenland hun werkzaamheden kunnen uitvoeren zonder dat daarbij kiezers aanwezig zijn. Dat kan nodig zijn in verband met de beveiliging van de ambassades waar de briefstembureaus hun taken uitvoeren.
Wat betreft de verkiezing van de Eerste Kamer breng ik in herinnering dat dit inmiddels geregeld is voor de kiezers die woonachtig zijn in Bonaire, Saba en Sint Eustatius. De Grondwet is aangepast waardoor op 20 maart 2019 de kiezers in deze openbare lichamen voor het eerst kunnen stemmen voor de leden van een kiescollege voor de Eerste Kamer. In de komende maanden ga ik de opties in kaart brengen om Nederlanders die in het buitenland wonen invloed te geven op de samenstelling van de Eerste Kamer. Ik zal daarbij gebruik maken van eerder, in het kader van de regeling voor de openbare lichamen, gemaakte analyses en adviezen. Mijn planning is erop gericht om in het voorjaar de Kamer de opties, inclusief de mogelijke (juridische) consequenties daarvan, voor te leggen.
Inmiddels zijn het verslag en de kabinetsnota n.a.v. het verslag (Tweede Kamer) gepubliceerd:
zie bijv. https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2018/10/29/nota-naar-aanleiding-van-het-verslag-van-de-kieswet-en-de-tijdelijke-experimentenwet-stembiljetten-en-centrale-stemopneming
Oude wijn in nieuwe zakken. Van de proef met stemmen per internet, waarvoor je je kon aanmelden en die ons per 1 januari 2017 was beloofd is nooit meer iets vernomen. Ik heb ooit nog eens een herinneringsemail gestuurd. Antwoord: wanneer het zo ver is, krijgt u bericht. Jaja. Als pasen en pinksteren op één dag vallen.
Ik vond het stembiljet heel praktisch ingericht : een lijst per partijen en eed nummelijst voor specifike kandidaten op de lijst van die partij. Heel compact en overzichtelijk. PRIMA.
Dat gedoe met een oranje envelope : nodeloze aanmaak- en verstuur-kosten.
Met een blanco versie via de post geeft dat minder kosten en minder vervuiling.
Scannen en doorsturen via email is het makkelijkst.
Desnoods via een “upload”-mechnisme met een inlog-password dat is geregistreerd in NL bij het stembureau in DHG.
Dat zou dan heel wat (administatieve) problemen kunnen voorkomen.