De Nationale ombudsman concludeert dat de nationaliteitswetgeving, gezien vanuit het perspectief van de burger door alle wijzigingen en overgangsbepalingen (te) complex is geworden.

De burger wordt door de overheid geacht de wet te kennen. Maar uit het onderzoek blijkt dat de overheid diezelfde wet in sommige gevallen ook niet kent of verkeerd toepast. Hoe kan dit dan vanuit het perspectief van de burger van hem verwacht worden? Hiermee komt ook de vraag in beeld of de wetgeving wel behoorlijk is vanuit het oogpunt van rechtszekerheid.

Daarnaast is de wereld in beweging. De mobiliteit van de burgers neemt steeds meer toe en burgers verliezen met verblijf in het buitenland niet automatisch hun binding met het vaderland. Mede vanuit dat oogpunt voelt de Nationale ombudsman zich geroepen om een beschouwing te wijden aan de geldende wetgeving en de onbedoelde effecten er van.

Onbewust verlies is ongewenst en niet proportioneel.

Verlies van het Nederlanderschap is te belangrijk om onbewust te mogen plaatsvinden. Door goede informatieverstrekking zou dit deels kunnen worden voorkomen. Maar er zou ook over nagedacht kunnen worden hoe anders kan worden omgegaan met bepaalde effecten van de huidige wetgeving, die de Nationale ombudsman als ongewenst beschouwd. Deze effecten komen mede tot stand doordat het verlies van rechtswege intreedt en er dus geen enkele vorm van belangenafweging plaatsvindt. Het procederen tegen dit verlies is een weinig succesvolle optie. En daar komt nog bij dat ook het herkrijgen een moeizame weg is.

Principieel zou kunnen worden bezien of de Nederlandse nationaliteitswetgeving, met name artikel 15 lid 1 onder c RWN, wel in lijn is met het Europese Nationaliteitsverdrag.

Het Europees Nationaliteitsverdrag gaat immers uit van beperking van de gevallen waarin iemand het Nederlanderschap verliest en de gedachte dat dit verlies alleen onder bepaalde omstandigheden gerechtvaardigd is. Artikel 15 lid 1 onder c RWN zet de deur voor onbewust en ongewild verlies van Nederlanderschap echter wagenwijd open. Ook mensen die nog veel banden met Nederland hebben verliezen zo het Nederlanderschap, alleen omdat ze niet tijdig hun paspoort hebben vernieuwd dan wel een verklaring omtrent het Nederlanderschap hebben aangevraagd.

De ombudsman vraagt zich af of dit behoorlijke wetgeving is

Zulks vanuit het perspectief van het proportionaliteitsbeginsel. De vraag is ook of hiermee op de meest effectieve manier het doel bereikt wordt van deze bepaling, namelijk mensen die geen banden meer met Nederland hebben het Nederlanderschap ontnemen.

Mensen die een andere nationaliteit aannemen, verliezen eveneens het Nederlanderschap van rechtswege. Dit zijn veelal mensen zoals de klaagster mevrouw Blok, die niet wisten dat ze hiermee het Nederlanderschap zouden verliezen. Daarnaast zijn er ook mensen die zich min of meer gedwongen zagen om de nationaliteit van hun woonland aan te nemen. Ook in die gevallen wordt gesproken van een ‘vrijwillige’ keuze voor een andere nationaliteit. De invulling van de wettelijke norm wordt daardoor wel erg ruim en de vraag is of de wet haar doel zo niet voorbij schiet en of er niet onnodig veel Nederlanders tot oud-Nederlanders worden gemaakt.

Voor de mensen die het Nederlanderschap inmiddels al tegen hun wil verloren zijn, zou de overheid kunnen overwegen om een uitweg te bieden.

Daarom ziet de Nationale ombudsman zich genoodzaakt de ministers aandacht voor het volgende te vragen, vanuit het perspectief van de burger:

Voorkom dat mensen nog langer tegen hun wil en zonder het te weten hun Nederlanderschap verliezen. Zorg er voor dat mensen bij wie dit is gebeurd een mogelijkheid van herstel krijgen. Voorkom dat mensen onevenredige inspanningen hoeven te doen om hun Nederlanderschap te behouden.

Daarbij kan gedacht worden aan:

• De vraag of toepassing van artikel 15 lid 1 onder c RWN nog langer wenselijk is, gezien de doelstelling en de tekst van het Europees Nationaliteitsverdrag.
• Het opheffen van praktische problemen die momenteel spelen bij het stuiten van het verlies.
• Het instellen van een spijtoptantenregeling voor mensen die onbedoeld en onbewust hun Nederlanderschap zijn verloren.
• Het invoeren van regelingen voor (oud-)Nederlanders waardoor zij eenvoudig en goedkoop een visum en/of een verblijfsvergunning kunnen verkrijgen.