Erfrecht en erfbelasting

De nationale voorschriften inzake erfrecht verschillen aanzienlijk van lidstaat tot lidstaat (voorbeeld: wie erft, wat zijn de (legitieme) erfdelen, hoe ruim is de testamentaire vrijheid, hoe moet de nalatenschap worden beheerd, hoe groot is de aansprakelijkheid van de erfgenamen voor schulden enz.). In het geval van grensoverschrijdende erfopvolging moet worden bepaald welk gerecht bevoegd is om de zaak te behandelen en welk recht van toepassing is op de zaak.

Met de vaststelling op 4 juli 2012 van nieuwe regels van de Unie die tot doel hebben het voor burgers gemakkelijker te maken om de juridische aspecten van internationale nalatenschappen te regelen, is een belangrijke stap gezet naar de vereenvoudiging van grensoverschrijdende erfopvolging. Deze nieuwe regels zijn van toepassing op de erfopvolging van personen die overlijden op of na 17 augustus 2015.

Let er bij alles wat u leest op dat erfrecht en erfbelasting twee verschillende dingen zijn. De EU Erfrechtverordening regelt het erfrecht. De EU lidstaten zelf regelen de erfbelasting. De verordening werkt wel in op de nationale regels voor erfbelasting. Maar het zijn twee onderscheiden gebieden.

In Nederland is bij 15 oktober 2014, nr. BLKB2013M/1870M, Stcrt. 2014, 29938 (hierna: het besluit) het beleid met betrekking tot de internationale aspecten van de schenk- en erfbelasting aangepast. Dat was eerst opgenomen in het besluit van 25 mei 2010, nr. DGB2010/878M, Stcrt. 2010, 8153. In de overweging van het besluit is aangegeven dat de staatssecretaris bereid is om te bezien of op basis van flexibele toepassing van de voorkomingsregels verdergaand dubbele successiebelasting kan worden voorkomen. Hierbij wordt met name gedacht aan dubbele belasting veroorzaakt door verschillen in toegepast erfrecht.

In haar Masterproef van de opleiding ‘Master in de rechten’ (Rijksuniversiteit Gent, 2017) analyseert Charlotte Dillemans de Invloed van het Europese recht op de erfbelasting aan de hand van de vraagstelling: In welke mate bereikt de Europese Unie haar doelstelling ter verwezenlijking van de interne markt inzake erfbelasting. Als u meer wilt weten vindt u hier de volledige tekst van haar werkstuk. Er staat veel wetenswaardigs in!

Nationale erfbelastingwetgeving verschilt sterk van land tot land. De verschillen tussen de wetgevingen stellen problemen voor overdrachten van vermogen over de grens. Daardoor kan er potentiële dubbele juridische belasting ontstaan. Een goed inzicht in deze problematiek noodzaakt een voorafgaandelijk onderzoek naar de feitelijke en juridische oorzaken van juridische dubbele belasting. Hierbij zullen o.a. de voornaamste verschillen tussen de lidstaten aan bod komen. Zowel op nationaal, Europees en internationaal niveau zijn instrumenten ter voorkoming van dubbele belasting voorhanden. Deze zullen uitvoerig besproken worden en ook de bestaande tekortkomingen van deze instrumenten worden onder de loep genomen. Er wordt nagegaan in welke mate de rechtspraak van het Hof van Justitie als opvangnet fungeert voor dergelijke tekortkomingen. Tot slot zullen we evalueren of voorstellen ter verbetering mogelijk zijn.  Aldus Charlotte Dielemans in haar voorwoord.

De EU Erfrechtverordening zorgt ervoor dat een grensoverschrijdende nalatenschap een samenhangende behandeling krijgt onder een enkel rechtsstelsel en door een enkele instantie. In principe zijn de gerechten van de lidstaat waar een burger zijn laatste gewone verblijfplaats had bevoegd om erfrechtzaken te behandelen en is het recht van die lidstaat van toepassing. Burgers kunnen er echter ook voor kiezen dat het recht van de staat waarvan zij de nationaliteit bezitten, moet worden toegepast op hun nalatenschap. De toepassing van een enkel rechtsstelsel door een enkele instantie op een grensoverschrijdende erfopvolging voorkomt parallelle procedures met eventueel tegenstrijdige rechterlijke beslissingen. Het zorgt er ook voor dat de in een lidstaat gegeven beslissingen in de hele Unie worden erkend zonder dat daarvoor een speciale procedure is vereist.

De EU Erfrechtverordening voorziet ook in de invoering van een Europese erfrechtverklaring. Dit document wordt afgegeven door de autoriteit die de erfopvolging behandelt en kan worden gebruikt door erfgenamen, legatarissen, executeurs-testamentair en beheerders van de nalatenschap die zich in een andere lidstaat dienen te beroepen op hun hoedanigheid of de daaraan verbonden rechten of bevoegdheden dienen aan te tonen. Zodra de erfrechtverklaring is afgegeven, wordt zij in alle lidstaten erkend zonder dat daarvoor een speciale procedure is vereist.

Op 9 december 2014 heeft de Commissie een uitvoeringsverordening aangenomen waarin de formulieren worden vastgesteld die moeten worden gebruikt in het kader van de verordening betreffende erfopvolging:

• in Word (362 Kb) – Nederlandse versie
• in PDF (844 Kb) – Nederlandse versie

Eén van deze formulieren is de Europese erfrechtverklaring:

• in Word (200 Kb) – Nederlandse versie
• in PDF (508 Kb) – Nederlandse versie

Binnenkort zullen deze formulieren online kunnen worden ingevuld via het e-justitieportaal.

Denemarken, Ierland en het Verenigd Koninkrijk nemen niet deel aan de EU Erfrechtverordening. Grensoverschrijdende erfopvolgingsprocedures die door de autoriteiten van deze drie lidstaten worden behandeld, blijven bijgevolg onder hun nationale regels vallen.

Vraagstukken met betrekking tot successiebelastingen (erfrechtbelastingen) zijn uitgesloten uit het toepassingsgebied van de verordening.

Informatie over de nieuwe EU-regels voor erfopvolging vindt u in deze folder.

Klik hier om het informatieblad te raadplegen over het nationale erfrecht en de erfrechtprocedures in Nederland. Deze informatiebladen zijn opgesteld door het Europees justitieel netwerk in burgerlijke en handelszaken (EJN-civiel), in samenwerking met de Raad van Notarissen van de Europese Unie (CNUE).

Erfopvolging in Europa is een door CNUE opgezette website waarop u antwoorden kunt vinden op uw vragen over erfopvolging in 22 lidstaten.

Indien u op zoek bent naar een notaris in een lidstaat, kunt u gebruik maken van de zoekfunctie Een notaris vinden, die ter beschikking wordt gesteld door de Europese Commissie, in samenwerking met de deelnemende verenigingen van notarissen.

De nationale voorschriften inzake de registratie van testamenten lopen sterk uiteen. In een aantal lidstaten moet de persoon die een testament opstelt (de “erflater”) dat testament zelf laten registreren. In andere lidstaten wordt registratie alleen aanbevolen of geldt ze slechts voor bepaalde soorten testamenten. In enkele lidstaten bestaan er geen registers van testamenten.

Indien u wenst te weten hoe een testament in een lidstaat wordt geregistreerd dan wel of een overledene een testament heeft opgesteld, kunt u de informatiebladen van het European Network of the Registers of Wills Association (ENRWA) raadplegen, die in drie of vier talen beschikbaar zijn. In deze informatiebladen wordt toegelicht hoe een testament in elke lidstaat wordt geregistreerd en hoe een testament in elke lidstaat kan worden opgezocht.

Links

Erfenissen – kennisgevingen door de lidstaten en een zoekfunctie voor het vinden van de bevoegde (gerechtelijke) instantie(s)

Resultaten van het project “Verdere ontwikkelingen op het gebied van de onderlinge koppeling van testamentenregisters”, waarbij de nadruk ligt op de mogelijkheden om grensoverschrijdende erfopvolgingen efficiënter af te handelen via elektronische middelen en dat onder leiding staat van het Estse ministerie van Justitie en dat wordt uitgevoerd in samenwerking met het Europees netwerk van verenigingen van testamentenregisters, de Raad van de notariaten van de Europese Unie, de Estse Kamer van notarissen, het Estse Centrum voor registers en informatiesystemen en de lidstaten van de Europese Unie:

• haalbaarheidsstudie PDF (755 Kb) – Engelse versie 
• eindverslag PDF (507 Kb) – Engelse versie
• aanbevelingen PDF (153 Kb) – Engelse versie

Meer algemene informatie, ook over erfbelasting:

• Erfbelasting in internationaal perspectief, i.h.b. bij emigratie (website Jongbloed)
• Over de verhouding van de Europese Erfrechtverordening en erfbelasting (VBNGB bericht, april 2015)
• Korte uitleg over de EU Erfrechtverordening, incl. fiscale aspecten (website infonu.nl, auteur Zeemeeuw, april 2017)
• Europees e-justitieportaal – Erfenissen (EU website – bron van deze VBNGB pagina))